Këshilli Kombëtar Shqiptar dhe Institucionet e Serbisë në konfrontim bujqësor

Vendimi i fundit i “Ministrisë për të drejtat e njeriut, pakicave dhe dialogun shoqëror” në Republikën e Serbisë, i cili anulon subvencionet e ndara nga Këshilli Kombëtar Shqiptar (KKSH) për bujqit shqiptarë në Luginën e Preshevës, reflekton një situatë komplekse dhe një sfidë për institucionet shqiptare në Serbi. 

Fillimisht, është thelbësore të theksojmë se sipas Ligjit për Këshillat Kombëtare të Pakicave Kombëtare në Republikën e Serbisë, kompetencat e Këshillave Kombëtar janë qartësisht të kufizuara në katër fusha specifike:

1. Kulturë
2. Arsim
3. Informim
4. Përdorim zyrtar i gjuhës dhe shkrimit.

Në asnjë rast, sipas këtij ligji, nuk parashikohet që KKSH të ketë kompetenca në subvencionimin e aktiviteteve ekonomike, sidomos në bujqësi.

Veprimet e fundit të KKSH-së, edhe pse mund të kenë qenë të frymëzuara nga dëshira e mirë për të ndihmuar komunitetin lokal, nxjerrin në pah një mungesë serioze të njohjes ose, në rastin më të keq, një injorim të hapur të kornizës ligjore ekzistuese. Kjo krijon një precedent të rrezikshëm. Me vendime të tilla, KKSH mund të humbasë kredibilitetin institucional, duke rrezikuar ekzistencën e tij në të ardhmen. Në fakt, vendimet jashtë kompetencave mund t’i japin Qeverisë së Serbisë argument për kufizim apo mbyllje të KKSH-së, pa pasur mundësi të gjenden argumente të forta ligjore për ta kundërshtuar këtë vendim.

Themelimi i Këshillave Kombëtar në Serbi

Ligji për Këshillat Kombëtar të Pakicave Kombëtare në Republikën e Serbisë u miratua për herë të parë në vitin 2009 dhe gjatë viteve ka pësuar disa ndryshime.

Ndryshimet kryesore në Ligjin për Këshillat Kombëtar të Pakicave Kombëtare në Republikën e Serbisë nga viti 2009 përfshijnë:

1.       Ndryshimet e vitit 2014: Janë bërë ndryshime të cilat lidhen me vendimet e Gjykatës Kushtetuese, duke sqaruar më tej kompetencat dhe financimin e këshillave kombëtarë.

2.       Ndryshimet e vitit 2018: Theksi ishte tek rritja e transparencës në punën e këshillave kombëtarë, si dhe përcaktimi më i qartë i kompetencave të tyre në fushat e kulturës, arsimit dhe informimit.

3.       Ndryshime shtesë: Janë futur dispozita që kanë të bëjnë me barazinë dhe mbrojtjen e të drejtave të pakicave, në përputhje me standardet ndërkombëtare.

Këto ndryshime e kanë përmirësuar ndjeshëm pozitën e pakicave kombëtare, duke u mundësuar atyre një shkallë më të lartë autonomie në fushat që janë thelbësore për ruajtjen e identitetit të tyre.

Këshillat Kombëtar në Serbi kanë kompetenca që janë kryesisht të përqendruara në fushat e kulturës, arsimit, informimit dhe përdorimit zyrtar të gjuhës dhe shkrimit. Roli i tyre nuk është drejtpërdrejt i lidhur me ekonominë apo bujqësinë, dhe ata nuk kanë kompetenca për të dhënë subvencione në këto fusha. Megjithatë, ata mund të kontribuojnë në mënyrë direkte apo indirekte në zhvillimin e komuniteteve përmes projekteve që lidhen me ruajtjen e identitetit kulturor apo arsimin dhe informim, gjë që mund të ketë ndikim të tërthortë edhe në zhvillimin ekonomik.

Ndikimi i bashkësisë ndërkombëtare

Komuniteti ndërkombëtar ka pasur një ndikim të rëndësishëm në miratimin e Ligjit për Këshillat Kombëtar të Pakicave Kombëtare në Republikën e Serbisë, veçanërisht nëpërmjet proceseve të integrimeve evropiane. Serbia, si pjesë e detyrimeve të saj në kuadër të negociatave për anëtarësim në Bashkimin Evropian, është dashur të përshtatë legjislacionin e saj me standardet ndërkombëtare për mbrojtjen e të drejtave të pakicave.

Disa nga dokumentet kyçe që ndikuan në hartimin e këtij ligji përfshijnë:

• Konventa kornizë për mbrojtjen e të drejtave të pakicave kombëtare: Ky dokument i Këshillit të Evropës përcakton standardet bazë për mbrojtjen e të drejtave të pakicave, duke përfshirë të drejtën për ruajtjen e gjuhës, kulturës dhe identitetit. Serbia e ka përshtatur ligjin e saj sipas këtyre parimeve për të garantuar të drejtat e komuniteteve pakicë.
• Karta evropiane për gjuhët rajonale dhe të pakicave: Karta promovon përdorimin e gjuhëve të pakicave në arsim, media dhe jetën publike. Ky dokument ndikoi në dispozitat e ligjit lidhur me përdorimin zyrtar të gjuhës dhe shkrimit.
• Rekomandimet e OSBE-së (Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë): OSBE ka dhënë udhëzime për përmirësimin e të drejtave të pakicave, veçanërisht në fushat e arsimit dhe pjesëmarrjes politike. Këto rekomandime ishin vendimtare në formësimin e ligjit.
• Procesi i integrimeve evropiane: Si pjesë e negociatave për anëtarësim në Bashkimin Evropian, Serbia është dashur të harmonizojë legjislacionin e saj me standardet evropiane, duke përfshirë mbrojtjen e të drejtave të pakicave.

Komuniteti ndërkombëtar, përmes mekanizmave dhe organizatave të ndryshme, ka ndjekur zbatimin e Ligjit për Këshillat Kombëtar të Pakicave Kombëtare në Serbi. Për shembull:

• Këshilli i Evropës: “Komiteti Këshillues për Konventën Kornizë për Mbrojtjen e të Drejtave të Pakicave Kombëtare” vlerëson rregullisht zbatimin e ligjit dhe jep rekomandime. Është vërejtur se ekziston një dallim në mbrojtjen e të drejtave të pakicave mes rajoneve të ndryshme të Serbisë, sidomos mes Vojvodinës dhe pjesëve tjera të vendit.
• OSBE-ja: Ka realizuar monitorime dhe ka dhënë udhëzime për përmirësimin e të drejtave të pakicave, sidomos në arsim dhe pjesëmarrje politike.
• Analiza lokale dhe ndërkombëtare: Analizat e kryera nga institucione të pavarura, si "Qendra e Beogradit për të Drejtat e Njeriut," kanë identifikuar sfida në zbatimin e ligjit, duke përfshirë transparencën dhe barazinë në praktikë.

Disa detaje për rekomandimet specifike dhe sfidat në zbatimin e Ligjit për Këshillat Kombëtar të Pakicave Kombëtare në Serbi janë:

Rekomandimet e organizatave ndërkombëtare:

• Këshilli i Evropës - ka rekomanduar më shumë transparencë në punën e Këshillave Kombëtar, sidomos në lidhje me financimin dhe vendimmarrjen.
• OSBE - ka theksuar nevojën për fuqizimin e kapaciteteve të Këshillave Kombëtar që të realizojnë më efikasitet kompetencat e tyre, sidomos në arsim dhe kulturë.

Sfidat në zbatimin e ligjit:

• Mungesa e transparencës së mjaftueshme: Është identifikuar nevoja për kontroll më të mirë mbi shpenzimet dhe vendimmarrjen.
• Dallimet rajonale: Të drejtat e pakicave nuk aplikohen në mënyrë të barabartë në të gjitha pjesët e Serbisë, ndërsa Vojvodina shpesh shihet si shembull pozitiv.
• Resurse të kufizuara: Këshillat Kombëtarë përballen me mungesë të burimeve financiare dhe njerëzore, që vështirëson realizimin e aktiviteteve të tyre.

Analizat dhe raportet:

• “Qendra e Beogradit për të drejtat e njeriut” - ka theksuar nevojën për fuqizimin e kuadrit ligjor për të siguruar barazinë në praktikë.
• “Zyra për të drejtat e njeriut dhe pakicave” - ka realizuar analiza që kanë identifikuar fusha për përmirësim, përfshirë koordinimin më të mirë mes këshillave kombëtarë dhe autoriteteve lokale.

Këshilli Kombëtar Shqiptar duhet të heqë dorë nga praktika e "ndjekjes së mullinjve me erë" si Don Kishoti. E paqartë është (apo është për ne e qartë) pse KNSH vazhdon të paraqesë ankesa në institucionet ligjore të Serbisë, kur shihet qartë se ligji aktual nuk e parashikon këtë lloj veprimtarie ekonomike dhe bujqësore për Këshillat Kombëtar. Gjithashtu, duhet kuptuar se për një veprim të tillë KKSH nuk mund të presë as mbështetje apo mirëkuptim nga faktori ndërkombëtar.

Në këtë situatë, KKSH duhet të jetë jashtëzakonisht i kujdesshëm në vendimmarrjet e tij. Nuk mjaftojnë vetëm qëllimet e mira apo solidaritet shoqëror për të justifikuar veprime që shkojnë në kundërshtim me ligjin. Në vend të kësaj, do të ishte më e përshtatshme që ndihmat dhe subvencionet për bujqësinë në Luginën e Preshevës të kanalizohen përmes kanaleve të duhura institucionale, bashkëpunimit ndërqeveritar dhe joqeveritar dhe marrëveshjeve të qarta bilaterale.

Për ta përmbyllur - është koha që Këshilli Kombëtar Shqiptar të dëshmojë pjekuri politike dhe njohje të plotë të përgjegjësive të tij. Kjo jo vetëm që do të forconte pozitën e tij institucionale, por edhe do t’i shërbente komunitetit shqiptar në mënyrën më efektive dhe më të qëndrueshme në plan afatgjatë.

Shprehja "ndjekja e mullinjve me erë" ka një kuptim metaforik që buron nga kryevepra e Miguel de Cervantes, "Don Kishoti i Mançës", në të cilën personazhi kryesor lufton kundër mullinjve të erës, duke i marrë gabimisht për gjigantë të rrezikshëm.

Metafora nënkupton:

Luftën e kotë kundër problemeve imagjinare ose të paqena. Don Kishoti luftonte armiq të krijuar nga mendja e tij; në jetë kjo shprehje përdoret për dikë që merret me çështje që nuk ekzistojnë realisht ose që janë shumë larg realitetit.

Përpjekje të kota ose të pashpresa. Përshkruan situata ku dikush e harxhon energjinë duke luftuar beteja që nuk mund të fitojë, ose kundër forcave dhe pengesave që nuk mund të kapërcehen.

Idealizmi që shkëputet nga realiteti. Shprehja përdoret shpesh për dikë që ëndërron ose beson në një ideal aq larg realitetit, saqë përpjekjet e tij konsiderohen jopraktike, madje edhe qesharake.

Për ta ilustruar këtë, siç thotë vetë Cervantes te "Don Kishoti":"Çmenduria më e madhe që mund të bëjë një njeri në këtë jetë, është të lejojë veten të vdesë pa u vrarë nga askush, përveç se nga melankolia."

Kjo shprehje metaforike, pra, mbart një paralajmërim të qartë mbi rrezikun e shkëputjes nga realiteti dhe ndjekjes së ëndrrave pa bazë reale, por nga ana tjetër, ajo mund të jetë edhe simbol i guximit për të ndjekur ëndrrat e pamundura, duke sfiduar konvencionet e shoqërisë.